Utumwa Mkomavu
Alan wasalan wapendwa wanablogu za Kiswahili katika kibanda changu hiki. Leo sina jipya sana isipokuwa nimevumbua uvundo ambao umekuwa katika ubongo wangu ng’oya huu. Leo nataka nitoe duduku langu juu ya sisi kuendelea kutumia majina ambayo pengine tulipewa kwa kubezwa na watawala wetu mbalimbali pasi na sisi kutambua hivyo. Tanabahi naongelea kuhusu majina sio maneno.

Mwezi uliopita Serikali ya Afrika ya Kusini iliamua kurejesha jina la kitongoji kimoja cha Soweto cha Sopiatown kutoka jina la Triomf (Shangwe). Jina hili lilibadilishwa na madhalimu wa ubaguzi wa rangi mnamo miaka ya 1960 baada ya bomoabomoa Sophiatown na kujenga makazi ya wazungu. Walikuwa na ‘shangwe’ ya kubomoa na kuwafukuzia mbali weusi, watu wasio na maana mbele ya macho ya wazungu. Waweza soma vema vuguvugu hili hapa na hapa. Ukitaka uelewe vema maisha yalivyokuwa katika kitongoji hiki msome hayati Can Themba (pichani kushoto) katika mkusanyiko wa riwaya zake fupi-fupi The Will to Die (hicho kulia)

Kule India kuna mvuvumko huu wa kubadili majina waliopewa wakati wa ukandamizajia wa kutoka nje ya nchi yao. Walianza kubadilisha Madras, na Calcutta na hivi karibuni Mumbay kutoka Bombay. Tazama sababu hapa. Hawajaishia kwenye jina la jiji tu bali hata mitaa yake. Piga chabo hapa.

Mifano ipo mingi kuanzia huko Afrika ya Kusini mpaka India na hata Congo Kinshasa ambayo zamani ilikuwa ikijulikana kama Zaire. Msukumo wangu hapa ni katika jina la jiji letu maarrufu ingawaje halina umeme na maji vya kutosha, Dar es Salaam (pichani kushoto). Chetu ni chetu hata kama ni kichafu. Nikiwa hapa Marekani huwa napata shida kuitangaza Tanzania na Dar es Salaam. Hata hivyo kuna baadhi ya watu wamewahi kusikia-sikia ‘Tanzania’ na ‘Dar es Salaam.’

“It’s a beautiful city,” huwa najitutumua kuwaabia ili wanielewe natokea wapi ingawaje moyoni najua fika kuwa natokea Mbeya na kuwa Dar sio ‘biutifuli’. Hebu pita Kariakoo peke yake na uone jinsi utakavyolazimika kuruka maji taka yanayotoka kwenye nyumba wanazokaa wahindi.

“Actually the name means ‘Heaven of Peace’ as was dubbed by a Zanzibar Sultan more than a century ago,” naendelea bila kufafanua u-heaven ulimaanisha nini kwa Sultani na ‘peace’ ilimaanisha nini.

Hapa ndipo huwa nakuwa na kigugumizi. Sitaki kuendelea kufafanua kuwa kwa Sultani Majid bin Said ilimaanisha sehemu nzuri kwa kutoroshea watumwa. Huwa nachelea kurefusha mjadala na pengine kuepuka kuonekana naleta hoja za ubaguzi wa rangi. Mwafrika hapa Marekani huna maana ati ingawaje watakufanya ujione una nafasi miongoni mwao.

Kwa Sultani kutorosha watumwa, babu na bibi zetu, kupeleka kuwauza katika mashamba ya sukari visiwani Reunion na wengine kuwapeleka uarabuni kwa kazi za uyaya ilikua “Mbingu (bandari) ya Amani”. Ilikuwa vema sana kwa waarabu kuvua utu wetu na kutufanya kama ngombe maksai wa kulima sukari na kuchota maji. Hapa nakumbuka kipengele kichungu sana baina ya utumwa wa kizungu wa Afrika ya magharibi na wa kiarabu uliokuw Afrika ya mashariki. Ukitembelea hapa Marekani utakutana na wamerekani weusi waliotokana za kizazi ha watumwa kutoka Ghana, Ivory Coast, Togo, Nigeria na kwingineko. Umeshawahi kuwaona watu kama hawa Muscati, Dubai, Abudhabi, Jeda na kwingineko? Walikuwa wakiwahasi ili kuhofia 'kuwapitia' wake zao watakapokua safarini Afrika ya mashariki.

Hoja sasa: yafaa nini tuendelee kuita jiji letu hili kwa jina linalokumbusha na kuhuisha machungu ya utumwa. Au kwa kuwa hatukufanyiwa sisi basi twaona ni vema tu. Yapo majina lukuki kama vile Ziwa Victoria, Safu za milima ya Livingstone na kadhalika. Lakini yafaa sasa tufikirie kama India na Afrika ya kusini kuanza kubadilisha majina haya. Tena Dar es Salaam ilikuwa na jina zuri tu kabla ya Sultani: Mzizima, likiwa na maana “mji wa afya.” Angalia vema hapa na hapa. Kuendelea kujidai kuwa unatoka 'Dar es Salaam' sio kuendeleza na kuutukuza utumwa?

Ni swali tu.